Brytyjski premier Rishi Sunak zaskakująco ogłosił letnie wybory na 4 lipca w nadziei na zmobilizowanie skłóconej Partii Konserwatywnej, która w sondażach pozostaje za opozycyjną Partią Pracy.

Sunak, stojący pod strugami deszczu przed Downing Street 10, oświadczył w środę, że rozmawiał z królem Karolem i poprosił o rozwiązanie parlamentu, co utoruje drogę krótkiej kampanii wyborczej przed głosowaniem. "Nadszedł czas, aby Wielka Brytania wybrała swoją przyszłość," powiedział.

Sunak podejmuje z tym krokiem jeden z największych politycznych zwrotów akcji w nowszej historii brytyjskiej. Wielu analityków opinii publicznej, a nawet członkowie Partii Konserwatywnej, skreślili szanse torysów na piątą kadencję, ponieważ ich popularność znacznie spadła w wyniku następstw pandemii i kilku skandali politycznych. Konserwatyści są u władzy od 2010 roku.

Według brytyjskiego prawa rząd musiał najpóźniej do stycznia przyszłego roku zarządzić nowe wybory. Większość analityków politycznych spodziewała się, że Sunak będzie odwlekał wybory tak długo, jak to możliwe, aby dać swojej partii szansę na zmniejszenie strat w sondażach.

Badanie Ipsos przeprowadzone we wtorek wykazało, że Partia Pracy pod przywództwem Keira Starmera prowadzi przed Partią Konserwatywną z przewagą 21 punktów. Żadna partia rządząca w Zjednoczonym Królestwie w niedawnej przeszłości nie pokonała tak dużej straty przed wyborami.

John Curtice, szanowany badacz opinii publicznej, powiedział w zeszłym miesiącu, że istnieje 99-procentowa szansa, że to Labour utworzy następny rząd. Starmer, były prokurator, który po skręcie partii w lewo za czasów jej poprzedniego przewodniczącego Jeremy'ego Corbyna ponownie skierował ją ku centrum, wielokrotnie wzywał Sunaka do przeprowadzenia wyborów.

Sunak, 44, niedawno podkreślił sukcesy swojego rządu w ograniczaniu inflacji i redukcji migracji netto. Reallöhne, które po pandemii znacząco spadły, od prawie roku ponownie powoli rosną. Sunak również zaznaczył podwyższenie wydatków na obronność w celu odparcia zagrożenia ze strony ekspansjonistycznej Rosji.

„Działanie teraz daje mu przewagę zaskoczenia,” powiedział Tim Bale, profesor politologii na Uniwersytecie Queen Mary w Londynie. „Sprawia, że wygląda na odważnego, zamiast na słabego i przestraszonego.”

Decyzja zaskoczyła wielu posłów Torysów. Na pytanie, jak czuje się w związku z wyborem, jeden z posłów odpowiedział jedynie krzyczącym emoji.

Parlament zostanie rozwiązany 30 maja. Wybory odbędą się więc 25 dni roboczych później. W Wielkiej Brytanii kampanie wyborcze są zazwyczaj krótkie i czasami brutalne.

Podczas jego krótkiego przemówienia Sunak był niemal zagłuszany przez demonstrantów, którzy odtwarzali piosenkę "Things Can Only Get Better", hymn wyborczy Partii Pracy z 1997 roku. Pomimo hałasu, Sunak wołał, że konserwatyści mają plan, aby poprowadzić Wielką Brytanię przez niepewne czasy geopolityczne i ustabilizować gospodarkę. "Nasza gospodarka rośnie teraz szybciej niż przewidywano", powiedział.

Niedługo po ogłoszeniu Sunaka, Starmer opublikował wideo wyborcze na swoim koncie na X, w którym wyjaśniał wyborcom, że problemy takie jak słaby wzrost gospodarczy, polityczna niestabilność i narastające dysfunkcje w państwowym systemie zdrowia tylko się pogorszą, jeśli Torysi pozostaną przy władzy przez kolejnych pięć lat. "Wielka Brytania zasługuje na lepsze", powiedział w wideo.

Analitycy powiedzieli, że wynik wyborów prawdopodobnie nie będzie oznaczał dużych zmian politycznych dla Zjednoczonego Królestwa. Starmer uczynił swoją partię, która poniosła ciężką porażkę w ostatnich wyborach, bardziej przyjazną dla biznesu i zgodził się z większością istniejących celów polityki zagranicznej kraju, w tym z wsparciem dla Ukrainy. Finanse brytyjskie są tak napięte, że praktycznie nie ma miejsca na duże obietnice wydatków.

"Prawda jest taka, że nie będziemy w stanie wykupić się z problemów za pomocą dziedzictwa gospodarczego, które otrzymamy. Musimy pozwolić gospodarce na wzrost i zreformować usługi publiczne" - powiedziała ostatnio Rachel Reeves, cienista kanclerz Partii Pracy, podczas wydarzenia Rady Prezesów CEO Wall Street Journal.

Funt brytyjski pozostał w dużej mierze niezmieniony po ogłoszeniu Sunaka i zyskał około 0,2% w stosunku do dolara, osiągając poziom 1,27 USD. Rendyty obligacji skarbowych również pozostały w dużej mierze niezmienione.

Nadchodząca kampania wyborcza prawdopodobnie sprowadzi się do pytania, czy po 14 latach konserwatywnej władzy wyborcy chcą zmian. Partia Konserwatywna została podzielona przez kwestię Brexitu, który wyborcy poparli w referendum w 2016 roku. Mimo to, w 2019 roku, pod wodzą Borisa Johnsona, odnieśli miażdżące zwycięstwo z mandatem do przeprowadzenia Brexitu.

Od tego czasu konserwatyści zmierzyli się jednak z licznymi problemami. Pandemia i inwazja Rosji na Ukrainę spowodowały duży spadek standardu życia w całym kraju. Johnson podał się do dymisji po serii skandali, po nim przyszła krótka kadencja Liz Truss, której niefinansowane obniżki podatków niemal doprowadziły do kryzysu finansowego, zanim po kilku tygodniach została zastąpiona przez Sunaka.

Jeszcze do niedawna doradcy Sunaka planowali wybory na październik, licząc na to, że Bank Anglii obniży stopy procentowe, co zwiększyłoby dochody wyborców. Miało to być połączone z serią obniżek podatków jesienią.

Inflacja okazała się jednak uporczywa. Spadła do 2,3% w roku do kwietnia, jednak była wyższa niż wielu analityków przewidywało, co zmniejszyło prawdopodobieństwo obniżek stóp procentowych przez bank centralny przed końcem roku. Ekonomiści twierdzą, iż w brytyjskich finansach jest również niewiele miejsca na znaczące obniżki podatków przed wyborami.

Rząd może również mieć nadzieję skorzystać z planu walki z nielegalną migracją, przewożąc osób ubiegających się o azyl do Rwandy w nadchodzących tygodniach. Partia Pracy określiła ten plan jako sztuczki.

Wybory mogą okazać się katastrofą dla Partii Konserwatywnej. Brexit, ich główne dziedzictwo ostatniej dekady, jest obecnie niepopularny. Sondaż What Britain Thinks pokazuje, że 58% Brytyjczyków chce ponownie przystąpić do UE. Wiele obiecywanych korzyści Brexitu nie zmaterializowało się. Na przykład Brexit miał zmniejszyć imigrację, jednak zarówno legalna, jak i nielegalna imigracja osiągnęły w 2022 roku rekordowe poziomy.

Ostatnie zwycięstwo Partii Konserwatywnej w 2019 roku zjednoczyło nieoczekiwaną koalicję wyborców, od londyńskich bankierów po pracowników w miastach postindustrialnych. Teraz ta koalicja jest rozbitych.

Partia Pracy odzyskała wielu swoich tradycyjnych wyborców robotników, podczas gdy nowa partia, Reform UK, krytykowała wyborców popierających Brexit.

Sunak, były bankier Goldman Sachs, ma trudności z przekonaniem swoich posłów swoim technokratycznym stylem, a kilku z nich niedawno przeszło do innych partii. Dziesiątki jego posłów ogłosiły, że nie będą kandydować w następnych wyborach, co zmusza partię do wystawiania mniej znanych kandydatów.

„Nie mogę i nie będę twierdził, że zrobiliśmy wszystko dobrze," powiedział Sunak w środę. "Ale jestem przekonany co do tego, co możemy osiągnąć w przyszłości."