Met het vooruitzicht om de volgende bondskanselier van Duitsland te worden, staat Friedrich Merz voor een centrale hindernis: de zogenaamde "Schuldenrem". Deze, in de grondwet verankerde bepaling, beperkt de nieuwe staatsschuld sterk en wordt steeds meer gezien als een rem op groei. Deskundigen waarschuwen dat de rigide regel Duitsland's investeringspotentieel belemmert, vooral tegen de achtergrond van verouderde infrastructuur, ondergefinancierde defensie en toenemende economische uitdagingen door de VS.
Jens Südekum, professor internationale economie aan de Universiteit van Düsseldorf, uitte zijn bezorgdheid dat de schuldenrem omvangrijke investeringen feitelijk onmogelijk maakt. "Zonder hervorming wordt Duitsland onregeerbaar", aldus Südekum. De vrees is groot dat de economie verder lijdt en investeringen wegblijven, terwijl concurrenten als de VS en China grote sommen mobiliseren.
De schuldenrem werd in 2009 onder de toenmalige CDU-bondskanselier Angela Merkel ingevoerd en stelt een bovengrens aan de structurele nieuwe schulden van de federale overheid van 0,35 procent van het BBP. Maar de omstandigheden zijn veranderd: Belangrijke sectoren en politici, van de Bundesbank tot de invloedrijke economische lobby BDI, eisen een hervorming om dringend noodzakelijke investeringen mogelijk te maken. De staatsschuld van Duitsland, die in 2024 naar verwachting 64 procent van het BBP bedraagt, biedt volgens sommige economen voldoende speelruimte voor een herinterpretatie.
Merz zelf, een voorstander van evenwichtige begrotingen, heeft tot dusver een radicale afwijzing van de schuldenregel afgewezen, maar blijft voorzichtig openstaan voor een discussie. "Niets is in de politiek definitief uitgesloten", zei hij onlangs. Opties die de grondwet ongemoeid laten, zouden een speciaal investeringsfonds kunnen zijn, vergelijkbaar met het 100 miljard-euro-fonds voor de Bundeswehr, dat Olaf Scholz in 2022 heeft opgezet.
Enkele economen stellen voor om de schuldenrem flexibeler te maken, bijvoorbeeld door deze te koppelen aan de schuldquote ten opzichte van het BBP. Maar hiervoor zou een tweederdemeerderheid in de Bondsdag nodig zijn. Dit zou alleen uitvoerbaar zijn als Merz een breed bondgenootschap van CDU, SPD en Groenen vormt – een uitdaging wanneer extreme partijen zoals AfD of Die Linke in het parlement sterker worden.
Europese partners volgen met spanning het debat. Brussel dringt er bij de EU-lidstaten op aan om hogere investeringen te doen om hun mondiale concurrentievermogen ten opzichte van de VS en China te versterken. Duitsland, als grootste nettobetaler van de Unie, speelt een sleutelrol in deze plannen.
Sure, here's the translated heading in Dutch:
"Merz, een voormalig hoofd van BlackRock Duitsland, vermijdt duidelijke standpunten om flexibiliteit te behouden. Uiteindelijk zou de schuldenrem, die ooit als garantie voor solide financiën gold, nu een obstakel kunnen worden voor de modernisering van Duitsland en de concurrentievermogen van Europa.
