Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κάποτε ένα τολμηρά σφυρηλατημένο έργο από άνθρακα και χάλυβα, αντιμετωπίζει σήμερα προκλήσεις που οι ιδρυτές της δύσκολα θα μπορούσαν να φανταστούν. Η επιτάχυνση της καινοτομίας, η εμβάθυνση των χρηματοπιστωτικών αγορών, η εξασφάλιση της ασφάλειας διατηρώντας παράλληλα τις βασικές αξίες όπως η ελευθερία και η δημοκρατία – η ατζέντα δύσκολα θα μπορούσε να είναι πιο φιλόδοξη. Ωστόσο, η κατάσταση των πολιτικών βαρέων βαρών Γαλλίας και Γερμανίας δημιουργεί αμφιβολίες για την ισχύ της συμμαχίας.
Μια ιστορία επιτυχίας που κανείς δεν θα περίμενε
Πρέπει να θυμόμαστε: Ούτε η οικονομική ολοκλήρωση της Ευρώπης ούτε η προσέγγιση των κρατών-μελών της ήταν αυτονόητες. Ήταν το αποτέλεσμα έξυπνης πολιτικής. Από τα έξι ιδρυτικά κράτη της δεκαετίας του 1950, η ΕΕ επέκτεινε την επιρροή της σε 27 χώρες. Πέτυχε μια αξιοσημείωτη οικονομική ανάκαμψη. Χώρες όπως η Πολωνία ή η Ιρλανδία ξεπέρασαν μέσα σε λίγες δεκαετίες τα οικονομικά πρότυπα πολλών δυτικών γειτόνων.
Μεταξύ 2004 και 2023, το πραγματικό κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Πολωνίας αυξήθηκε από 40% σε 73% του επιπέδου των κρατών-ιδρυτών. Χώρες εκτός της ΕΕ, όπως η Ουκρανία, έμειναν πολύ πίσω – παρά τη γεωγραφική εγγύτητα. Το Μεξικό, με παρόμοιο πλεονέκτημα ελεύθερου εμπορίου μέσω της NAFTA, κινήθηκε οικονομικά προς τα πίσω. Αυτό που προσφέρει η ΕΕ είναι περισσότερα από εμπορικές συμφωνίες. Δημιουργεί θεσμική και κανονιστική συμμετοχή, μοναδική στον κόσμο.
Μια ματιά στο μέλλον - με επιβαρυμένους κινδύνους
Αλλά η επιτυχία στο παρελθόν δεν εγγυάται το μέλλον. Ένα αβέβαιο δίχτυ ασφαλείας των ΗΠΑ, μια επιθετική Ρωσία και η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας προκαλούν την ενότητα της Ευρώπης. Προστίθενται εσωτερικά προβλήματα: Μια γηράσκουσα κοινωνία, αυξανόμενα φορολογικά βάρη και μια αμφιλεγόμενη στάση απέναντι στη μετανάστευση. Ταυτόχρονα, η λεγόμενη Έκθεση Ντράγκι προτρέπει για αύξηση της παραγωγικότητας μέσω ψηφιοποίησης και απορρύθμισης.
Das nächste Kapitel: Eine politische Union?
Η Ευρώπη χρειάζεται απαντήσεις – και μάλιστα γρήγορα. Η εισαγωγή κοινών φόρων ή μιας διευρυμένης δανειοληψίας, όπως είχε συζητηθεί ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 1990, θα μπορούσε να επαναφέρει την ΕΕ σε πορεία. Ωστόσο, τέτοια βήματα αναπόφευκτα φέρνουν στην επιφάνεια τις παλιές διαιρέσεις: Θα πρέπει η Ευρώπη να ενσωματωθεί περαιτέρω; Και πώς να παρακάμψει κανείς τα εμπόδια που θέτουν μεμονωμένες χώρες, όπως η Ουγγαρία υπό τον Βίκτορ Όρμπαν, οι οποίες εμποδίζουν τις επειγόντως απαραίτητες μεταρρυθμίσεις;
Το αμερικανικό αντίθετο μοντέλο – μια προειδοποίηση
Η Ευρώπη δεν πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο των ΗΠΑ. Οι κοινωνικές παθολογίες πέρα από τον Ατλαντικό - από την ένοπλη βία έως τις μαζικές φυλακίσεις - είναι μια προειδοποίηση. Το ευρωπαϊκό όνειρο, να είναι τόπος ελευθερίας, ειρήνης και ευημερίας, παραμένει εύθραυστο. Όμως ίσως η απουσία της βρετανικής αυτάρκειας να φέρει και μια ευκαιρία: Λιγότερες εμπλοκές, περισσότερη τόλμη.
Τόλμη για Αλλαγή
Η ΕΕ έχει αποδείξει πολλές φορές ότι μπορεί να κάνει το αδύνατο δυνατό. Τώρα χρειάζεται το ίδιο μείγμα πολιτικής δεξιοτεχνίας, διορατικότητας και θάρρους. Γιατί ένα είναι βέβαιο: το μέλλον της Ευρώπης δεν αποφασίζεται στις Βρυξέλλες, αλλά στις καρδιές και τα μυαλά των πολιτών της.
