Την Κυριακή το βράδυ, χιλιάδες ακτιβιστές συγκεντρώθηκαν στο Βελιγράδι για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο αμφιλεγόμενο έργο εξόρυξης λιθίου της Rio Tinto. Το έργο, το οποίο η σερβική κυβέρνηση θεωρεί κρίσιμο για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, αντιμετωπίζει έντονη αντίσταση από περιβαλλοντιστές και κατοίκους, που φοβούνται την καταστροφή της περιοχής Jadar.

Τη διαδήλωση οργάνωσε η περιβαλλοντική ομάδα Eco Guard, η οποία στο παρελθόν ανέκαθεν είχε προκαλέσει αναταράξεις με αποκλεισμούς και μαζικές διαδηλώσεις. «Αυτές οι διαμαρτυρίες στέλνουν ένα σαφές πολιτικό μήνυμα: Δεν θα υπάρξει εξόρυξη λιθίου», δήλωσε ο Σάβο Μανόιλοβιτς, ένας κορυφαίος ακτιβιστής του κινήματος, ο οποίος το 2022 είχε παραλύσει τμήματα της χώρας με μαζικούς αποκλεισμούς και είχε αναγκάσει την κυβέρνηση να σταματήσει προσωρινά το έργο.

Η σερβική κυβέρνηση υπό τον Πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς αναβίωσε το έργο φέτος και εξασφάλισε την υποστήριξη ευρωπαίων ηγετών όπως ο γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς καθώς και μεγάλων ευρωπαϊκών κατασκευαστών αυτοκινήτων. Το λίθιο, ένα σημαντικό συστατικό των μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα, θα μπορούσε σύμφωνα με εκτιμήσεις της κυβέρνησης να αυξήσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Σερβίας κατά 10 έως 12 δισ. ευρώ ετησίως.

Παρά τις οικονομικές αυτές προοπτικές, υπάρχουν ευρείες ανησυχίες στον πληθυσμό. Πρόσφατα, δεκάδες χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στο Βελιγράδι και άλλες πόλεις της χώρας για να διαμαρτυρηθούν κατά του έργου, το οποίο, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές περιβαλλοντικές ζημιές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακτιβιστές κατέλαβαν σιδηροδρομικούς σταθμούς, συνδέοντας με παλαιότερους αποκλεισμούς αυτοκινητοδρόμων και γεφυρών, που το 2022 οδήγησαν στην προσωρινή εγκατάλειψη του έργου.

Ενώ την Κυριακή δεν υπήρξαν συλλήψεις, από την αρχή των διαδηλώσεων τον περασμένο μήνα, πολλοί οργανωτές έχουν δεχθεί έρευνα από την αστυνομία στα σπίτια τους και κατηγορήθηκαν για «βίαιη ανατροπή της συνταγματικής τάξης» – έγκλημα που μπορεί να τιμωρηθεί με έως και 15 χρόνια φυλάκισης. Η Eco Guard καταδίκασε αυτή την καταστολή και την χαρακτήρισε απειλή για τα θεμελιώδη ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα.

Ο Πρόεδρος Βούτσιτς θεωρεί το πρόγραμμα λιθίου προφανώς απαραίτητο για την επιβίωση του αυταρχικού του καθεστώτος, όπως εξήγησε ο οικονομολόγος Αλεξάνταρ Ματκόβιτς σε ένα δοκίμιο. Ο Ματκόβιτς δέχθηκε απειλές θανάτου μετά τη δημοσίευση του δοκιμίου του, οι οποίες σταμάτησαν μόνο όταν έκανε την υπόθεση δημόσια και ανάγκασε την αστυνομία να δράσει.

Οι ακτιβιστές παραμένουν ωστόσο αποφασισμένοι να σταματήσουν το έργο. «Δεν θα υπάρξουν ορυχεία», δήλωσαν σε ανάρτηση στις 15 Αυγούστου, στην οποία ανακοίνωσαν περαιτέρω διαμαρτυρίες. Η κυβέρνηση στο Βελιγράδι δεν έχει σχολιάσει ακόμη τις διαμαρτυρίες, όμως η αντίσταση στο έργο του λιθίου συνεχίζει να αυξάνεται.